więcej

Części mowy i odmiana wyrazów

W języku słowackim funkcjonuje 6 przypadków występujących w ściśle określonej kolejności:

  • 1. przypadek - mianownik (M)
  • 2. przypadek - dopełniacz (D)
  • 3. przypadek - celownik (C)
  • 4. przypadek - biernik (B)
  • 6. przypadek - miejscownik (Mc)
  • 7. przypadek - narzędnik (N)

Piąty, według numeracji słowackiej, przypadek wyszedł z użycia (= polski wołacz). Jego funkcję przejął mianownik.

  • Ako sa máte, pán Kováč?
  • Kde bývaš, Zuzka?
  • Otec, kedy prídeš?

Są zachowane i używane jedynie kilka form wołacza:
pane, človeče, bože, majstre, šéfe, chlapče, otče, synu, bratku, priateľu, švagre, kmotre, chlape, Zuzi, babi, oci, mami.

Mianownik

Mianownik jest pierwszym przypadkiem w języku słowackim. Forma mianownika jest formą podstawową wyrazu, która jest zawsze podawana w słownikach. Odpowiada na pytanie: kto? čo?

Podmiot w zdaniu jest wyrażony w mianowniku.

  • Tá žena je pekná.
  • Žiak píše úlohu.
  • Slovensko leží v strednej Európe.

Mianownik jest także używany w zwrotach do innych osób (mianownik niemal całkowicie zastąpił używany w tej funkcji piąty przypadek – wołacz).

Dopełniacz

Dopełniacz jest drugim przypadkiem w języku słowackim. Pytamy się koho? čoho? Na przykład:

Idem z domu.
Idem od domu.
Idem do domu.

Dopełniacza używa się dla wyrażenia przynależności:

  • Lenka má knihu. To je kniha Lenky.
  • Môj otec má auto. To je auto môjho otca.
  • Lenka → To je dom Lenky.
  • Peter → To je auto Petra.
  • žiak → To je zošit žiaka.
  • priatelia → To sú knihy priateľov.
  • môj priateľ → To je pes môjho priateľa.

Zajrzyj tu: Odmiana zaimków osobowych

Celownik

Celownik jest trzecim przypadkiem w języku słowackim. Pytamy się: komu? čomu?

Daj bratovi knihu.
= Daj bratu książkę.
Toto tričko sa mi páči.
= Ten T-shirt mi się podoba.
Páčia sa vám tieto nohavice?
= Podobają się wam te spodnie?
Zuzke sa tieto nohavice nepáčia.
= Zuzce się te spodnie nie podobają.

Biernik

Biernik jest czwartym przypadkiem w języku słowackim i jest jednym z najczęściej używanych. Określa dopełnienie bliższe (czyli to, ku czemu jest skierowana czynność). Łączy się, m.in. z czasownikami vidieť, robiť, mať….

  • Peter, čo vidíš na tejto fotografii?
  • Je tam môj otec, moja mama a naše auto. (N)
  • Vidím môjho otca, moju mamu a naše auto. (A)
  • Sú tam jeho študenti, jej deti a ich knihy. (N)
  • Vidím jeho študentov, jej deti a ich knihy. (A)
  • Kde je moja kniha? (N)
  • Ja mám tvoju knihu. (A)
  • Čo robíš? Robím domácu úlohu. (A)

Miejscownik

Miejscownik jest szóstym przypadkiem w języku słowackim. O miejscownik pytamy: o kom? o čom?

Miejscownik zawsze łączy się z przyimkiem i tworzy z nim wyrażenie przyimkowe.

  • Rozprávame sa o prázdninách.
  • Kde je Zuzka? Zuzka je v škole.
  • Na námestí sa koná koncert.
  • Kde bývaš? Bývam v Bratislave.

Używa się go przy określaniu czasu:

  • Ráno vstávam o siedmej.
  • O dvanástej obedujeme.
  • Prídem po piatej hodine.

Narzędnik

Narzędnik jest siódmym przypadkiem w języku słowackim. Jest to przypadek, którym wyrażamy okoliczności miejsca, czasu, narzędzia, środka albo przyczyny. Pytamy o niego: (s) kým? (s) čím?

Narzędnik bez przyimka (kým? čím?) wyraża sposób, np. podróżowania, płacenia itd.

  • byť niečím/niekým
  • stať sa niečím/niekým
  • zaoberať sa niečím/niekým
  • živiť sa niečím
  • inšpirovať sa niečím/niekým
  • cestovať niečím
  • platiť niečím
  • prekvapiť niečím
  • zásobovať niečím
  • pokrývať niečím
  • dláždiť niečím
  • zabávať niečím
  • Čím cestuješ do školy?
  • Cestujem autobusom/vlakom/električkou.
  • Môžem platiť kreditnou kartou?
  • Po meste turisti cestujú taxíkmi.
  • Píšeme farebnými ceruzkami.
  • Nejedz rukami.
  • Deti sa utierajú uterákmi.
  • Nezaoberáme sa parciálnymi problémami.
  • Študenti prekvapili originálnymi nápadmi.
  • Inšpiruje sa bojovými umeniami.
  • Bufet zásobujeme minerálkami.

Narzędnik może łączyć się z przyimkami: s (so), pod, nad, pred, za, medzi

  • S kým ideš do mesta?
  • Idem s bratom.
  • Karol sa stretol s priateľmi.
  • Rozprávam sa so spolužiakmi.
  • Dieťa sa hrá s hračkami.
  • Rozprávame sa s priateľmi a kamarátmi pri káve.
  • Parkujeme pred vašimi oknami.
  • Nové obchodné centrum stavajú za záhradami.
  • Pod nohami máme pevnú zem.
  • Vietor zúril nad lesmi a horami.
  • Medzi domami je krásny park.

Trzeba rozróżnić:

  • S kým ideš do školy? S priateľmi. = Ja a priatelia ideme do školy.
  • Čím/ako ideš do školy? Autobusom. = Ja idem do školy autobusom. = autobsem

Przyimek s ma formę wokaliczną przed słowami, które zaczynają się od s, š, z, ž (w celu łatwiejszej wymowy). Formę wokaliczną przyimka so wymawiamy [zo], np.:

  • so svetrom [zo svetrom]
  • so školou [zo školou]
  • so záhradou [zo záhradou]
  • so žiakmi [zo žiakmi]

Przyimki pod, nad, pred, za, medzi mają znaczenie przestrzenne. Łączą się z narzędnikiem w przypadku określenia miejsca (gdzie?). Przyimki pred oraz medzi mają również znaczenie czasowe:

  • Prišla som skoro, ešte pred študentkami.
  • Medzi štvrtou a šiestou (hodinou) sme boli na večeri.
wróć do początku