Składnia zdania pojedynczego i złożonego

Orzeczenie

Orzeczenie jest najważniejszą częścią zdania –jedną z głównych części zdania. Zazwyczaj wyrażony jest czasownikiem w formie osobowej.

O tę część zdania pytamy: Čo robí + podmiot?

• Dnes večer ideme do kina.
• Karl je v Nemecku.
• Chcete ísť s nami?
• Spite osem hodín!

Podmiot

Podmiot jest drugą główną częścią zadania. Zazwyczaj występuje w mianowniku.

O tę część zdania pytamy: Kto/čo + orzeczenie?

• Žiak píše úlohu.
• Dieťa plače.
• Dievčatá tancujú.
• Moja rodina býva na Slovensku.
• Auto je pokazené.

W języku słowackim podmiot w postaci zaimka osobowego może, ale nie musi być wyrażony (= polski podmiot domyślny).

• Som Zuzana. / Ja som Zuzana.
• Bývaš v Bratislave. / Ty bývaš v Bratislave.

Obie możliwości są prawidłowe. Drugi sposób jest stosowany w przypadku, kiedy chce się zwrócić na podmiot uwagę.

• JA bývam v Bratislave, TY v Trnave.

W języku słowackim występują także zdania bezpodmiotowe.

• Prší.
• Sneží.
• Hrmí.
• Je teplo.

Dopełnienie

Dopełnienie jest określeniem orzeczenia z zdaniu. Wskazuje na przedmiot, którego dotyczy czynność wyrażona orzeczeniem.

Wyróżnia się:

• dopełnienie bliższe (w bierniku bez przyimka)
  O tę część zdania pytamy: koho? čo?
  • Mama varí večeru.
  • Žiak píše úlohu.
  • Dieťa kreslí obrázok.
  • Peter číta knihu.
• dopełnienie dalsze (w innych przypadkach w wyjątkiem mianownika, bez przyimka albo z przyimkiem)
  • Karol podal spolužiakovi knihu.
  • Rozprávali sa o prázdninách.
  • Deti pomáhajú rodičom.
  • Idem so sestrou do školy.

Okoliczniki

Okoliczniki uzupełniają najczęściej treść orzeczenia. Wyjaśniają okoliczności, w których zachodzi czynność wyrażona orzeczeniem:

• miejsce
  O tę część zdania pytamy: kde? kam?
  • Bývame v Košiciach.
  • Sú tvoji rodičia doma?
  • Cestoval som do Nemecka.
  • Deti sa hrajú vonku.
• czas
  O tę część zdania pytamy: kedy? ako dlho?
  • Dnes máme voľno.
  • Večer musím pracovať.
  • O tretej idem zo školy.
  • Autobus ide o deviatej.
• sposób
  O tę część zdania pytamy: ako?
  • Cestoval som električkou.
  • Môžem platiť kreditnou kartou?
  • Žiaci usilovne pracujú.
  • Hovorím po slovensky.
• przyczynę
  O tę część zdania pytamy: prečo?
  • Neprišiel pre chorobu.
  • Plače od radosti.
  • Urobila to z lásky.

Przydawka

Część zdania, która określa w zdaniu podmiot i każdy rzeczownik.

O tę część zdania pytamy: aký?

• przydawka zgodna (zgadza się z rzeczownikiem pod względem rodzaju, liczby i przypadka) – stoi przed rzeczownikiem
  • To je môj nový počítač.
  • Prvý deň v týždni je pondelok.
  • Rozprávali sa o letných prázdninách.
  • Kúpila som si pekné tričko.
• przydawka niezgodna – występuje po rzeczowniku
  • To je auto môjho otca.
  • Eva dostala kyticu kvetov.
  • Cesta autom je pohodlná.
  • Slovenčina je jazyk Slovákov.