Części mowy i odmiana wyrazów / Gramatyka

Zaimki zastępują rzeczowniki, przymiotniki, przysłówki i liczebniki. Dopełnienia zasadniczo nie zastępują, a jedynie nie wskazują

Žiak píše úlohu. → On píše úlohu.
Rád čítam zaujímavé knihy. → Rád čítam také knihy.

Zaimki dzielimy na :

osobowe:
- a) podstawowe: ja, ty, on, ona, ono, my, vy, oni, ony
- b) dzierżawcze: môj, tvoj, jeho, jej, náš, váš, ich
zwrotne:
- a) podstawowe: seba / sa (w C. sebe / si)
- b) dzierżawcze: svoj
wskazujące: ten, tá, to, tí, tie, tento, táto, toto, títo, tieto, onen, oné…
pytające: kto? čo? aký? ktorý? kde? kedy? prečo? ako? koľký?
wskaźniki zespolenia (w zdaniach podrzędni zlożonych): kto, čo, aký, ktorý, kde, kedy, prečo, ako, koľký…
nieokreślone: niečo, dakto, bárskoľko, všeličo, ktosi, kdekoľvek…
upowszechniające: ten istý, taký istý, iný, každý, všetci, nikto, nijaký, sám, samý

Odmiana zaimków

Odmiana zaimków osobowych

Zaimki osobowe ja, ty, on i ono mają formę długą (mňa, teba, jeho…) i krótką (ma, ťa, ho…). Forma krótka nigdy nie rozpoczyna zdania.

Vidím ťa. Ťa vidím.
Vidím teba. Teba vidím.

a) podstawowe

Liczba pojedyncza

N	`ja`	`ty`	`on`	`ona`	`ono`
G	`mňa` / `ma`	`teba` / `ťa`	`jeho` / `neho` / -`ňho` / -`ň`	`jej` / `nej`	`jeho` / `neho` / -`ň`
D	`mne` / `mi`	`tebe` / `ti`	`jemu` / `nemu` / `mu`	`jej` / `nej`	`jemu` / `nemu` / `mu`
A	`mňa` / `ma`	`teba` / `ťa`	`jeho` / `neho` / `ho` / -`ňho` / -`ň`	`ju` / `ňu`	`jeho` / `ho` / -`ň`
L	(`o`) `mne`	(`o`) `tebe`	(`o`) `ňom`	(`o`) `nej`	(`o`) `ňom`
I	`mnou`	`tebou`	`ním`	`ňou`	`ním`

liczba mnoga

N	`my`	`vy`	`oni`	`ony`
G	`nás`	`vás`	`ich` / `nich`	`ich` / `nich`
D	`nám`	`vám`	`im` / `nim`	`im` / `nim`
A	`nás`	`vás`	`ich` / `nich`	`ich` / `ne`
L	(`o`) `nás`	(`o`) `vás`	(`o`) `nich`	(`o`) `nich`
I	`nami`	`vami`	`nimi`	`nimi`

Uwaga: Formy neho, nemu, nej, ňu, nim, ne itd. stosuje się w połączeniu z przyimkami.

Čakám na neho.
Idem k nemu.
Bez nich je smutný.

b) dzierżawcze

Liczba pojedyncza

	Rodzaj męski	Rodzaj żeński	Rodzaj nijaki
N	`môj`	`moja`	`mojie`
G	`môjho`	`mojej`	`môjho`
D	`môjmu`	`mojej`	`môjmu`
A	`môjho`^? / `môj`^?	`moju`	`moje`
L	`mojom`	`mojej`	`mojom`
I	`mojím`	`mojou`	`mojím`

liczba mnoga

	Rodzaj męski (Żywotne)	Inne
N	`moji`	`moje`
G	`mojich`	`mojich`
D	`mojim`	`mojim`
A	`mojich`	`moje`
L	`mojich`	`mojich`
I	`mojimi`	`mojimi`

Uwaga: w tem sam sposób odmienia się zaimki tvoj, náš, váš a svoj.

O zaimki dzierżawcze pytamy zaimkami pytającymi čí, čia, čie(czyj? czyja? czyje?), dostosowując rodzaj zaimka do rodzaju odpowiedniego rzeczownika.

Čí je to pes? To je môj pes.
Čia je to kniha? To je tvoja kniha.
Čie je to auto? To je naše auto.

Čí sú to rodičia? To sú moji rodičia.
Čie sú to knihy? To sú moje knihy.
Čie sú to autá? To sú moje autá.

Liczba pojedyncza

	Rodzaj męski `čí`	Rodzaj żeński `čia`	Rodzaj nijaki `čie`
JA	`môj` `dom`	`moja` `mama`	`moje` `dieťa`
TY	`tvoj` `dom`	`tvoja` `mama`	`tvoje` `dieťa`
MY	`náš` `dom`	`naša` `mama`	`naše` `dieťa`
VY	`váš` `dom`	`vaša` `mama`	`vaše` `dieťa`
ON, ONO	`jeho` `dom`	`mama`	`dieťa`
ONA	`jej` `dom`	`mama`	`dieťa`
ONI, ONY	`ich` `dom`	`mama`	`dieťa`

liczba mnoga

	Rodzaj męski (Żywotne) `čí`	Inne `čie`
JA	`moji` `rodičia`	`moje` `deti`
TY	`tvoji` `rodičia`	`tvoje` `deti`
MY	`naši` `rodičia`	`naše` `deti`
VY	`vaši` `rodičia`	`vaše` `deti`
ON, ONO	`rodičia`	`deti`
ONA	`rodičia`	`deti`
ONI, ONY	`rodičia`	`deti`

Zaimki dzierżawcze w pierwszej osobie (ja, → môj; my → náš) i drugiej osobie (ty → tvoj; vy → váš) odmieniamy zgodnie z rzeczownikiem, z którym się łączą.

tvoja malá sestra
tvoju malú sestru
o tvojej malej sestre
…

Zaimki dzierżawcze w trzeciej osobie (on, → jeho; ona → jej; ono → jeho; oni → ich; ony → ich) są nieodmienne! We wszystkich rodzajach, liczbach i przypadkach pozostają w tej samej formie.

jeho dom, jeho domu, jeho domy…
jej mačka, jej mačky, jej mačke…
ich auto, ich auta, ich autá…

Odmiana zaimków zwrotnych

a) podstawowe

N	-
G	`seba`
D	`sebe`/`si`
A	`seba`/`sa`
L	(`o`) `sebe`
I	`sebou`

Zaimki zwrotne mogą występować przy wyrazach, przy których w innych językach się nie pojawiają i na odwrót:

volať sa

= nazywam się

Podczas odmiany przez osoby zaimek zwrotny sa nie zmienia swojej formy!

Ako sa voláš?
Volám sa Kristína.
Oni sa volajú Karl a Tom.

b) dzierżawcze

Liczba pojedyncza

	Rodzaj męski	Rodzaj żeński	Rodzaj nijaki
N	`svoj`	`svoja`	`svoje`
G	`svojho`	`svojej`	`svojho`
D	`svojmu`	`svojej`	`svojmu`
A	`svojho`^? / `svoj`^?	`svoju`	`svoje`
L	`svojom`	`svojej`	`svojom`
I	`svojím`	`svojou`	`svojím`

liczba mnoga

	Rodzaj męski (Żywotne)	Inne
N	`svoji`	`svoje`
G	`svojich`	`svojich`
D	`svojim`	`svojim`
A	`svojich`	`svoje`
L	`svojich`	`svojich`
I	`svojimi`	`svojimi`

Kiedy używamy zaimka zwrotnego svoj?

Jano mi požičal knihu. Čiu knihu? Svoju knihu. → Jano mi požičal svoju knihu.

Uwaga: Nie możemy powiedzieć: Svoja kniha je zaujímavá. – takie zdanie jest nielogiczne.

On mi požičal svoju knihu.
Peter mi požičal (Petrovu) knihu.

On mi požičal svoju knihu.
Jano mi požičal (Janovu) knihu.

On mi požičal jeho knihu.
Peter mi požičal Janovu knihu.

On mi požičal jeho knihu.
Jano mi požičal Petrovu knihu.

Ona mi požičala svoju knihu.
Martina mi požičala (Martininu) knihu.

Ona mi požičala svoju knihu.
Lucia mi požičala (Luciinu) knihu.

Ona mi požičala jej knihu.
Martina mi požičala Luciinu knihu.

Ona mi požičala jej knihu.
Lucia mi požičala Martininu knihu.

Kolejne przykłady:

Rodičia dali svoje deti do materskej školy.
Trénujte svoju pamäť!
Svoj mozog musíme cvičiť.
Deti ľúbia svojich rodičov.

Odmiana zaimków wskazujących

Liczba pojedyncza

N	`ten`	`tá`	`to`
G	`toho`	`tej`	`toho`
D	`tomu`	`tej`	`tomu`
A	`toho` / `ten`^?	`tú`	`to`
L (o)	`tom`	`tej`	`tom`
I	`tým`	`tou`	`tým`

liczba mnoga

N	`tí`	`tie`
G	`tých`	`tých`
D	`tým`	`tým`
A	`tých`	`tie`
L (o)	`tých`	`tých`
I	`tými`	`tými`

Odmiana zaimkow pytających

Liczba pojedyncza

N	`aký`?	`aká`?	`aké`?
G	`akého`?	`akej`?	`akého`?
D	`akému`?	`akej`?	`akému`?
A	`akého`? / `aký`?^?	`akú`?	`aké`?
L (o)	`akom`?	`akej`?	`akom`?
I	`akým`?	`akou`?	`akým`?

liczba mnoga

N	`akí`?	`aké`?
G	`akých`?	`akých`?
D	`akým`?	`akým`?
A	`akých`?	`aké`?
L (o)	`akých`?	`akých`?
I	`akými`?	`akými`?

Liczba pojedyncza

N	`čí`?	`čia`?	`čie`?
G	`čieho`?	`čej`?	`čieho`?
D	`čiemu`?	`čej`?	`čiemu`?
A	`čieho`? / `čí`?^?	`čiu`?	`čie`?
L (o)	`čom`?	`čej`?	`čom`?
I	`čím`?	`čou`?	`čím`?

liczba mnoga

N	`čí`?	`čie`?
G	`čích`?	`čích`?
D	`čím`?	`čím`?
A	`čích`?	`čie`?
L (o)	`čích`?	`čích`?
I	`čími`?	`čími`?

Odmiana zaimków pytających kto, čo (pytania o przypadki)

N	`kto`?	`čo`?
G	`koho`?	`čoho`?
D	`komu`?	`čomu`?
A	`koho`?	`čo`?
L (o)	`kom`?	`čom`?
I	`kým`?	`čím`?

Różnica między aký - ktorý (jaki - który)

Do akého obchodu? - pytamy o własnosci przedmitu. Np.
Do malého obchodu, do veľkého obchodu, do nového obchodu…
Do ktorého obchodu? - pytamy o komkretny przedmiot. Np.
Do tohto obchodu, do toho nového obchodu na Dlhej ulici…

Aké tričko sa ti páči? - biele, červené, dlhé, krátke, moderné…
Ktoré tričko sa ti páči? - tamto, toto biele, to červené…

Różnica między radi - rady

Chcete ísť s nami?

`Veľmi` `radi`!	(mężczyźni lub mężczyźni + kobiety, dzieci)	rodzaj męski, żywotne
`Veľmi` `rady`!	(tylko kobiety ew., dzieci)	pozostałe rodzaje
`Oni` `sú` `radi`.	(mężczyźni lub mężczyźni + kobiety, dzieci)	rodzaj męski, żywotne
`Ony` `sú` `rady`.	(tylko kobiety ew., dzieci)	pozostałe rodzaje

Jeżeli w grupie pojawia się chociaż jeden mężczyzna, chłopiec (rzeczownik musi być rodzaju męskiego), trzeba stosować formę oni (radi).(= rodzaj męskoosobowy).