Al la enhavo

Frazoj kaj kompleksaj frazoj

Kunligo de du aŭ pliaj frazoj en unu frazon nomiĝas kompleksa frazo.

Kiam ambaŭ frazpartoj havas egalan signifon, la tuta frazo estas nomata kunmetita frazo. Kiam la frazo konsistas el ĉeffrazo kaj subfrazo (t.e. el malsamsignifaj frazpartoj), tia frazo estas nomata kompleksa frazo.

Kunmetita frazo

Kunmetita frazo estas kunmeto de du samspecaj frazpartoj aŭ pli.

ĉeffrazo + ĉeffrazo (+ ĉeffrazo + ĉeffrazo)

Ni disingas inter pluraj formoj de kunmetitaj frazoj:

  • kopulativo:
    Žiak sedí a píše úlohu.
  • disjunktivo:
    Buď sa hrajte s kočíkom, alebo kreslite obrázky.
  • adversativo:
    Chceli sme ísť na výlet, ale pršalo.
  • komparativo:
    Deti poslúchali, ba aj hračky si upratali.

Kompleksa frazo

Kompleksa frazo estas frazo, farita el du aŭ pliaj malsamsignifaj frazoj.

ĉeffrazo + subfrazo

La subfrazo ĉiam kompletigas la ĉeffrazon aŭ alian pli gravan subfrazon.

Slovensko je stredoeurópska krajina. / Slovensko je krajina v strednej Európe.

Temas pri simplaj frazoj, ne unu kompleksa frazo. Ni markis en ili la adjekton (ĝi respondas al la demando aký? [kia?]).

Slovensko je krajina, ktorá sa nachádza v strednej Európe.

Ni kreis kompleksan frazon. La adjekto el la supra frazo fariĝis objekta subfrazo.

Per la ĉeffrazo ni demandas kaj per la subfrazo - respondas.

Aká krajina je Slovensko? Taká, ktorá sa nachádza v strednej Európe.

Ni povas same ŝanĝi la objekton per la objekta subfrazo, subjekton - per la subjekta subfrazo, kaŭzan adjekton - per kaŭza adverba subfrazo k.t.p.

simpla frazo kompleksa frazo
Dievčatá sa rozprávali o prázdninách.
objekto (o čom? [pri kio?]) 		Dievčatá sa rozprávali o tom, čo robili cez prázdniny.
objekta subfrazo (o čom? [pri kio?])
Neprišiel do školy pre chrípku.
kaŭza adjekto (prečo? [kial?]) 		Neprišiel do školy, lebo mal chrípku.
kaŭza adverba subfrazo (prečo? [kial?])

Objekta subfrazo

  • Povedz, čo…
  • Myslím si, že…
  • Vieš, že…

Nun ni vidos kiel formi kompleksan frazon kun objekta frazero. Ni demandas per: o čom?, čo? na čo? ktp. Ekzemple:

Povedz, čo robíš dnes večer. Čo povedz?
Čo robíš dnes večer.
= Diru, kion vi faros ĉi-vespere. Kion vi diras?
Kion vi faros ĉi-vespere?
Myslím si, že Jano nepríde. Čo si myslím?
Že Jano nepríde.
= Mi pensas ke Jano ne venos. Kion vi pensas?
Ke Jano ne venos.
Vieš, že Bratislava je hlavné mesto Slovenska? Čo vieš?
Že Bratislava je hlavné mesto Slovenska.
= Ĉu vi sciis ke Bratislavo estas la ĉefurbo de Slovakio? Kion vi scias?
Ke Bratislavo estas la ĉefurbo de Slovakio.
Teším sa, že sa zasa uvidíme. Na čo sa teším?
Že sa zasa uvidíme.
= Mi antaŭĝojas revidi vin. Pri kio mi antaŭĝojas?
Ke mi revidos vin.

En ĉi tia frazo, ni plej ofte uzas la konjunkcion že.

  • Teším sa, že prídeš.
  • Povedal, že chodí na strednú školu.
  • Viem, že nič neviem.
  • Viete, že Peter teraz pracuje v Bratislave?

Vortordo

La vortordo kutime ne ŝanĝiĝas (sed ekzemple, sa, si povas ŝanĝi lokon en la frazo)

  • Jano nie je doma.
  • Povedal, že Jano nie je doma.
  • Zuzka bola cez prázdniny na esperantskom kongrese.
  • Vieš, že Zuzka bola cez prázdniny na esperantskom kongrese?
  • Stretneme sa zajtra.
  • Dohodli sme sa, že sa stretneme zajtra.

Kaŭza adverba subfrazo

Prečo nemôže ísť Miško von?
= Kial Miško ne povas foriri?
Lebo je chorý.
= Ĉar li estas malsana.
Miško nemôže ísť von, lebo je chorý.
= Miško ne povas foriri, ĉar li estas malsana.

Ni kreis kompleksan frazon kun kaŭza adverba subfrazo. En tia frazo ni plej ofte uzas subjunkcion lebo (ĉar).

Musíš ísť domov, lebo je veľa hodín.
= Vi devas iri hejmen, ĉar estas malfrue.
Prečo musíš ísť domov? Lebo je veľa hodín.
= Kial vi devas iri hejmen? Ĉar estas malfrue.
Prečo je Miško chorý? Lebo nebol teplo oblečený.
Miško je chorý, lebo nebol teplo oblečený.
= Kial Miško estas malsana?
Miško estas malsana, ĉar li ne estis varme vestita.
Prečo teraz leží v posteli? Lebo má horúčku.
Teraz leží v posteli, lebo má horúčku.
= Kial li nun kuŝas en la lito? Ĉar li havas febron.
Li nun kuŝas en la lito, ĉar li havas febron.
Prečo má horúčku? Lebo prechladol.
Má horúčku, lebo prechladol.
= Kial li havas febron? Ĉar li malvarmumis.
Li havas febron, ĉar li malvarmumis.
Ja som neprechladla. Teplo som sa obliekla.
Ja som neprechladla, lebo som sa teplo obliekla.
= Mi ne malvarmumis. Mi varme vestiĝis.
Mi ne malvarmumis, ĉar mi varme vestiĝis.
Tom nemôže pracovať. Bolí ho chrbát.
Tom nemôže pracovať, lebo ho bolí chrbát.
= Tom ne povas labori. La dorso doloras al li.
Tom ne povas labori, ĉar al li doloras dorso.

Vortordo

La vortordo kutime ne ŝanĝiĝas (sed ekzemple, sa, si povas ŝanĝi lokon en la frazo)

  • Musím ísť domov. Je neskoro.
  • Musím ísť domov, lebo je neskoro.
  • Dnes nejdem do školy. Som chorý.
  • Dnes nejdem do školy, lebo som chorý.
  • Nejdem von. Učím sa.
  • Nejdem von, lebo sa učím.

Tempa adverba subfrazo

Keď bolo teplo, išli sme sa kúpať.
Kedy sme sa išli kúpať? Keď bolo teplo.
= Kiam estis varme, ni iris bani sin.
Kiam ni iris bani sin? Kiam estis varme.
Keď napadol sneh, deti sa išli sánkovať.
Kedy sa deti išli sánkovať? Keď napadol sneh.
= Kiam elfalis neĝo, la infanoj iris gliti per sledo.
Kiam infanoj iris gliti per sledo? Kiam elfalis neĝo.
Keď som mal desať rokov, otec mi kúpil nový bicykel.
Kedy mi otec kúpil nový bicykel? Keď som mal desať rokov.
= Kiam mi havis dek jarojn, la patro aĉetis por mi novan biciklon.
Kiam la patro aĉetis por mi novan biciklon? Kiam mi havis dek jarojn.

Ni kreis kompleksan frazon kun tempa adverba subfrazo. Ĝi respondas al la jenaj demandoj: kedy? (kiam?, ako často? (kiom ofte?), ako dlho? (kiom longe?). En tia kompleksa frazo ni plejofte uzas la subjunkcion keď (kiam).

Vortordo

Kutima vortordo:

Keď mal Jano čas, často sa lyžoval.
subjunkcio keď + predikato + subjekto + aliaj frazpartoj

Kompreneble ni povas interŝanĝi la frazpartojn de la kompleksa frazo:

Otec mi kúpil nový bicykel, keď som mal desať rokov.

Atribua subfrazo

Nun ni lernos kiel formi kompleksan frazon kun rilata subfrazo. Ni demandas per la demandovortoj: aký? ktorý? En ĉi tia frazo, ni plej ofte kunmetas subfrazojn per la relativaj pronomoj ktorý, ktorá, kaj ktorom...

simpla frazo kompleksa frazo
Slovensko je krásna krajina. Slovensko je krajina, ktorá je krásna.
Aká krajina? Krajina, ktorá je krásna.
Vybral som si lacnejšie tričko. Vybral som si tričko, ktoré je lacnejšie.
Aké tričko? Tričko, ktoré je lacnejšie.
Čítam veľmi zaujímavý článok. Čítam článok, ktorý je veľmi zaujímavý.
Aký článok? Článok, ktorý je veľmi zaujímavý.

Ĉi tiuj kompleksaj frazoj ofte uziĝas por klarigoj, diversaj difinoj, priskriboj, ktp. Ekzemple:

  • Slovensko je krajina, ktorá sa nachádza v strednej Európe.
  • Aká krajina? Krajina, ktorá sa nachádza v strednej Európe.
  • Redaktor je človek, ktorý píše články na Wikipédii.
  • Aký človek? Človek, ktorý píše články na Wikipédii.

Vortordo

La vortordo kutime ne ŝanĝiĝas (sed ekzemple, sa, si povas ŝanĝi lokon en la frazo)

  • Wikipédia je encyklopédia. Je zadarmo.
    Wikipédia je encyklopédia, ktorá je zadarmo.
  • To je program. Slúži na písanie textu.
    To je program, ktorý slúži na písanie textu.
  • Slovensko je štát. Nachádza sa v Európe.
    Slovensko je štát, ktorý sa nachádza v Európe.
Reen al la supro