Vortospecoj kaj fleksiado de vortoj / Gramatiko

Adjektivoj indikas trajtojn de personoj, bestoj, objektoj kaj fenomenoj.

Ni dividas ilin al:

Kvalitaj
Eblas komparadi (mladý, - mladší - najmladší)
mladý, starý, dobrý, zlý, pekný, škaredý, nový, dlhý, múdry
Rilataj
Ne eblas komparadi
drevený, kamenný, rybí, psí
Posedaj
Ne eblas komparadi
Ili estas deklinaciataj laŭ modeloj {1} kaj {2}.
otcov, synov, matkin, sestrin, dedov, kolegov, priateľkin

Deklinaciado de adjektivoj

Adjektivo estas deklinaciata laŭ la substantivo kiun ĝi priskribas.

ten pekný muž
Por vira genro ni uzas finaĵon -ý.
tá pekná žena
Por ina genro ni uzas finaĵon -á.
to pekné dieťa
Por neŭtra genro ni uzas finaĵon -é.

Aký je dom? - Dom je vysoký.
Aká je ruža? - Ruža je pekná.
Aké je srdce? - Srdce je červené.

Rimarko: En vortaroj tradicie estas prezentata vira formo de adjektivo (ekz. pekný, malý, vysoký).

Deklinacioj `pekný` kaj `cudzí`

Tiuj ĉi du deklinacioj estas tre similaj. La diferenco estas en finaĵo de vorto: ĉe deklinacio cudzí ĝi estas mola kaj ĉe deklinacio pekný ĝi estas malmola.

Singularo

	Vira genro	Ina genro	Neŭtra genro
N	`pekný`	`pekná`	`pekné`
G	`pekného`	`peknej`	`pekného`
D	`peknému`	`peknej`	`peknému`
A	`pekného`^? / `pekný`^?	`peknú`	`pekné`
L	`peknom`	`peknej`	`peknom`
I	`pekným`	`peknou`	`pekným`

	Vira genro	Ina genro	Neŭtra genro
N	`cudzí`	`cudzia`	`cudzie`
G	`cudzieho`	`cudzej`	`cudzieho`
D	`cudziemu`	`cudzej`	`cudziemu`
A	`cudzieho`^? / `cudzí`^?	`cudziu`	`cudzie`
L	`cudzom`	`cudzej`	`cudzom`
I	`cudzím`	`cudzou`	`cudzím`

Pluralo

	Vira genro (vivaj objektoj)	Ĉiuj aliaj
N	`pekní`	`pekné`
G	`pekných`	`pekných`
D	`pekným`	`pekným`
A	`pekných`	`pekné`
L	`pekných`	`pekných`
I	`peknými`	`peknými`

	Vira genro (vivaj objektoj)	Ĉiuj aliaj
N	`cudzí`	`cudzie`
G	`cudzích`	`cudzích`
D	`cudzím`	`cudzím`
A	`cudzích`	`cudzie`
L	`cudzích`	`cudzích`
I	`cudzími`	`cudzími`

Deklinacio `páví`

Laŭ tiu ĉi deklinacio ni deklinacias bestadjektivojn. La finaĵo restas longa kaj ne validas regulo de ritma mallongigo.

Singularo

	Vira genro	Ina genro	Neŭtra genro
N	`páví`	`pávia`	`pávie`
G	`pávieho`	`pávej`	`pávieho`
D	`páviemu`	`pávej`	`páviemu`
A	`pávieho`^? / `páví`^?	`páviu`	`pávie`
L	`pávom`	`pávej`	`pávom`
I	`pávím`	`pávou`	`pávím`

Pluralo

	Vira genro (vivaj objektoj)	Ĉiuj aliaj
N	`páví`	`pávie`
G	`pávích`	`pávích`
D	`pávím`	`pávím`
A	`pávích`	`pávie`
L	`pávích`	`pávích`
I	`pávími`	`pávími`

Deklinacioj `otcov` kaj `matkin`

Laŭ la deklinacioj otcov kaj matkin ni deklinacias posedajn adjektivojn.

Singularo

	Vira genro	Ina genro	Neŭtra genro
N	`otcov`	`otcova`	`otcovo`
G	`otcovho`	`otcovej`	`otcovho`
D	`otcovmu`	`otcovej`	`otcovmu`
A	`otcovho`^? / `otcov`^?	`otcovu`	`otcovo`
L	`otcovom`	`otcovej`	`otcovom`
I	`otcovým`	`otcovou`	`otcovým`

	Vira genro	Ina genro	Neŭtra genro
N	`matkin`	`matkina`	`matkino`
G	`matkinho`	`matkinej`	`matkinho`
D	`matkinmu`	`matkinej`	`matkinmu`
A	`matkinho`^? / `matkin`^?	`matkinu`	`matkino`
L	`matkinom`	`matkinej`	`matkinom`
I	`matkiným`	`matkinou`	`matkiným`

Pluralo

	Vira genro (vivaj objektoj)	Ĉiuj aliaj
N	`otcovi`	`otcove`
G	`otcových`	`otcových`
D	`otcovým`	`otcovým`
A	`otcových`	`otcove`
L	`otcových`	`otcových`
I	`otcovými`	`otcovými`

	Vira genro (vivaj objektoj)	Ĉiuj aliaj
N	`matkini`	`matkine`
G	`matkiných`	`matkiných`
D	`matkiným`	`matkiným`
A	`matkiných`	`matkine`
L	`matkiných`	`matkiných`
I	`matkinými`	`matkinými`

Singularo (`to` `je`…)

	Vira genro	Ina genro
ON	`otcov` `brat`	`matkin` `brat`
ONA	`otcova` `kniha`	`matkina` `kniha`
ONO	`otcovo` `auto`	`matkino` `auto`

Pluralo (`to` `sú`…)

	Vira genro	Ina genro
ONI	`otcovi` `kolegovia`	`matkini` `kolegovia`
ONY	`otcove` `knihy`	`matkine` `knihy`

Laŭ la deklinacio otcov (otec - vira genro):
synov, bratov, Petrov, študentov, dedkov, kamarátov…

Laŭ la deklinacio matkin (matka - ina genro):
dcérin, sestrin, Lenkin, študentkin, babkin, kamarátkin…

To je dom Lenky. = To je Lenkin dom.
Lenka havas inan genron - pro tio laŭ la deklinacio matkin.
To je žena kamaráta = To je kamarátova žena.
kamarát havas viran genron - pro tio laŭ deklinacio otcov
To je auto brata = To je bratovo auto.
brat havas viran genron - pro tio laŭ deklinacio otcov

Komparado de adjektivoj kaj adverboj

Komparado povas esti regula aŭ malregula. Malregule estas komparataj nur tiuj ĉi kvin adjektivoj (kaj de ili kreitaj adverboj):
dobrý, zlý, malý, veľký, pekný

Ĉiuj aliaj estas komparataj regule.

Regula komparado

Duan gradon de komparado ni kreas pere de la sufiksoj -ší/-ejší^?. Trian gradon de komparado ni kreas aldonante prefikson naj- al la dua grado.

1. grado	`ľahký` malpeza	`šikovný` lerta
2. grado	`ľahší` pli malpeza	`šikovnejší` pli lerta
3. grado	`najľahší` la plej malpeza	`najšikovnejší` la plej lerta

Adverboj estas komparataj tre simile. Dua grado estas kreata pere de la sufiksoj -šie/-ejšie^?, kaj tria grado estas same kreata aldonante prefikson naj- al la dua grado.

Malregula komparado

1. grado	2. grado	3. grado
`dobrý` / `dobre` bona / bone	`lepší` / `lepšie` pli bona / pli bone	`najlepší` / `najlepšie` la plej bona / plej bone
`zlý` / `zle` malbona / malbone	`horší` / `horšie` pli malbona / pli malbone	`najhorší` / `najhoršie` la plej malbona / plej malbone
`malý` / `málo` malgranda / malmulte	`menší` / `menej` pli malgranda / pli malmulte	`najmenší` / `najmenej` la plej malgranda / plej malmulte
`veľký` / `veľa` granda / multe	`väčší` / `viac` pli granda / pli multe	`najväčší` / `najviac` la plej granda / plej multe
`pekný` / `pekne` bela / bele	`krajší` / `krajšie` pli bela / pli bele	`najkrajší` / `najkrajšie` la plej bela / plej bele

Komparado

Prvý dom je rovnako veľký ako druhý dom.

Unua domo estas same granda kiel la dua domo.

Druhý dom je väčší než/ako prvý dom.

Dua domo estas pli granda ol la unua domo.

Tretí dom je najväčší zo všetkých.

Tria domo estas la plej granda el ĉiuj.

1. grado
Jano je rovnako vysoký ako Lucka.
Jano a Lucka sú rovnako vysokí.
2. grado
Jano je vyšší než Katka.
3. grado
Jano je najvyšší z celej triedy.

Vortospecoj kaj fleksiado de vortoj

Deklinaciado de adjektivoj

Deklinacioj pekný kaj cudzí

Singularo

Pluralo

Deklinacio páví

Singularo

Pluralo

Deklinacioj otcov kaj matkin

Singularo

Pluralo

Singularo (to je…)

Pluralo (to sú…)

Komparado de adjektivoj kaj adverboj

Regula komparado

Malregula komparado

Komparado

Deklinacioj `pekný` kaj `cudzí`

Deklinacio `páví`

Deklinacioj `otcov` kaj `matkin`

Singularo (`to` `je`…)

Pluralo (`to` `sú`…)