O Słowacji
Prehistoria
Pierwsze zachowane ślady osadnictwa na terenie dzisiejszej Słowacji pochodzą z okresu paleolitu i liczą sobie około 250 tysięcy lat. Pod względem klimatycznym był to długi okres, w którym epoka lodowcowa przechodziła fazę ocieplenia. Z tego czasu pochodzi odnaleziona w Gánovciach czaszka Neandertalczyka oraz posążek tzw. Morawskiej Wenus. Między 5000 – 4000 r. p.n.e. pojawiają się pierwsi rolnicy. Świadczą o tym odnalezione w Jaskini Domickiej kamienne siekiery, gwoździe i pojemniki.
W epoce brązu przez teren Słowacji przewinęło się wiele różnych kultur archeologicznych. Pozostały po nich ślady w postaci sierpów z brązu, wozu z okutymi kołami i resztek drewnianych chat budowanych bez użycia gwoździ.
Epoka żelaza i technologie z nią związane przywędrowały na teren Słowacji najprawdopodobniej z terenu Anatolii lub Italii. Na terenie dzisiejszej Słowacji zaczęło się w tym okresie rozwijać górnictwo żelaza, ołowiu i soli. Po raz pierwszy użyte zostało także koło garncarskie.
Osadnictwo celtyckie
Pod koniec IV w. p.n.e. pojawia się na Słowacji pierwsze znane z nazwy plemię – Celtowie. Jego istnienie na tym terenie jest potwierdzone w pismach rzymskich.
Celtowie zbudowali wiele warownych osad (oppidum). Niektóre z nich, np. bratysławskie oppidum są zamieszkałe nieprzerwanie do dnia dzisiejszego. Większość Celtów zamieszkiwała jednak niewielkie grody i budowała drewniane domy zamykane na żelazne zamki. Celtowie byli zręcznymi rzemieślnikami – kowalami, garncarzami, mincerzami, rolnikami i handlarzami. Utrzymywali kontakty z Grekami i Rzymianami, którzy mieli duży wpływ na ich kulturę.
Wikimedia Commons
W I w. p.n.e. na obszarze dzisiejszej Słowacji osiedlają się Dakowie i dochodzi do przemieszania społecznego i kulturalnego plemion Celtów i Daków. Jednak w 10 r. p. n. e. plemię Daków zostało pobite przez Rzymian, którzy przesunęli granice swojego cesarstwa aż nad środkowy Dunaj. Lud Daków zniknął ze Słowacji w I w. Celtowie byli zaś coraz bardziej wypierani na północny-zachód, w kierunku dzisiejszych Niemiec. Celtowie przetrwali na północy Słowacji do II w.
IV w. to okres upadku Cesarstwa Rzymskiego. Na znaczeniu zaczęły zyskiwać inne ludy, które przyczyniały się do rozpadu cesarstwa. Znaczna część obywateli rzymskich bądź uciekła, bądź zginęła w walce z ludami barbarzyńskimi. Przez teren Słowacji przewinęli się w tym okresie Wizygoci, Ostrogoci, Longobardowie i Gepidzi wycofujący się przed Hunami. Ci ostatni załozyli własne państwo między Cisą a Dunajem.
Osadnictwo Słowian
Kolejnym momentem zwrotnym w historii terenów dzisiejszej Słowacji było przybycie Słowian. Pierwsza fala osadnictwa miała miejsce między V a VI w. Przybysze asymilowali się często z rdzenną ludnością. W tym okresie Słowianie skolonizowali ledwie 10% terytorium. Reszta obszaru była dzika i niezaludniona. Potrafili uprawiać jęczmień, pszenicę, mak, proso, len. Podstawę ich wyżywienia stanowiły płody rolne i hodowla zwierząt. Byli także dobrymi rzemieślnikami – najczęściej jubilerami i garncarzami. Słowianie na zachodzie sąsiadowali z imperium Franków. Jako że Słowianie nie uczestniczyli w żadnych wielkich wojnach, zachowało się z tego okresu bardzo mało zapisków na ich temat.
W połowie VI w. na Nizinie Dunajskiej osiedliło się plemię Awarów. Pod ich wpływem Słowianie zarzucili obyczaj palenia swoich zmarłych i zaczęli ich grzebać.
Państwo Samona
W VI w. Słowianie dostali się pod panowanie koczowniczych Awarów, co było przyczyną wybuchu wielu powstań. W jednym z nich uczestniczył frankijski kupiec Samon, którego Słowianie za zasługi wojenne obwołali królem utworzonego związku plemion słowiańskich - zwanego państwem Samona (623 – 658). Po śmierci Samona w roku 658 państwo to rozpadło się.
Wikimedia Commons
Wielka Morawa
Od wieku VIII rozpoczyna się ponowne proces jednoczenia plemion słowiańskich. W pierwszej połowie IX w. powstają dwa nowe państwa: Księstwo Morawskie (z władcą Mojmirem) i Księstwo Nitrzańskie (z władcą Pribinem). W roku 833 Mojmir I wypędził Pribina z Księstwa Nitrzańskiego i oba księstwa zjednoczył, tworząc tym samym państwo Wielkomorawskie. Wygnany Pribin osiedlił się nad jeziorem Błatneńskim i założył gród Błatnograd.
Powstanie Państwa Wielkomorawskiej wywołało opór Bizancjum. Aby uwolnić się od jego wpływu, władca Rościsław zwrócił się z prośbą do papieża Mikołaja I o przysłanie misjonarzy, którzy przygotowaliby miejscowe duchowieństwo do pełnienia posług duszpasterskich. Z podobną prośbą zwrócił się do cesarza bizantyjskiego, Michała II, a ten w roku 833 przysyłał na Wielką Morawę misjonarzy ze świętymi Konstantynem i Metodym na czele.
Konstantyn (przed śmiercią przyjął imię zakonne Cyryl) i Metody po przybyciu na Wielką Morawę założyli pierwszą na tych terenach szkołę, w której uczono duchownych. Stworzyli także alfabet oddający głoski słowiańskie język staro-cerkiewno-słowiański, tzw. głagolicę. Przetłumaczyli też na ten język biblię i pisma liturgiczne. Ich misja w państwie wielkomorawskim ma wielkie znaczenie dla historii Słowian i Słowaków.
O upadku Wielkich Moraw nie zachowały się informacje. W wyniku ataku Madziarów (Awarów) pod dowództwem Arpada w roku 906 lub 907 Rzesza Wielkomorawska osłabła, a następnie rozpadła się. Tereny Słowacji zaczęły stopniowo dostawać się pod wpływy nowo powstałych Węgier.
Słowacja a Węgry
W roku 1000 Stefan I, twórca królestwa węgierskiego, zostaje koronowany na króla Węgier. W tym okresie tereny dzisiejszej Słowacji weszły w skład Królestwa Węgier na tysiąc lat. W XVI w. pojawiło się zagrożenie ze strony Turków Osmańskich, którzy od 1521 r. rozpoczęli atak na Węgry. W 1526 r. król Ludwik II Jagiellończyk nie docenił niebezpieczeństwa i ruszył sam przeciw Turkom. Doszło do bitwy pod Mohaczem, w której wojska węgierskie zostały rozbite, a sam król utonął w rzece podczas odwrotu. Klęska pod Mohaczem doprowadziła do wieloletniej (175 lat) okupacji tureckiej. Dopiero po klęsce Turków pod Wiedniem w 1863 r. rozpoczęło się stopniowe wypieranie ich z Węgier zakończone definitywnie w roku 1685.
W roku 1740 tron wstąpiła Maria Teresa, która zasłynęła z przeprowadzenia wielu reform, zreformowała armię, zakładała manufaktury, w tym kilka na Słowacji (Šaštín, Halič, Holíč), a w rolnictwie sprzyjała wprowadzaniu nowych upraw. Zreformowała także sądownictwo, złagodziła niektóre kary i wprowadziła zasadę równości wszystkich wobec prawa. Przeprowadziła reformę szkolnictwa, wprowadziła obowiązek szkolny i położyła podwalny pod szkolnictwo zaawansowane.
Jej syn, Józef II sprzyjał reformacji. W 1781 roku wydał edykt o tolerancji dla protestantów i prawosławnych, w którym zapewnił im swobodę wyznania. W 1785 r. zniósł tradycyjny podział państwa na samorządy i podzielił kraj na 10 okręgów, scentralizował władzę i przeniósł władze samorządowe ze Słowacji do Budy. Zniósł pańszczyznę na wszystkich podległych sobie terenach (w 1781 r. w Czechach).
Wikimedia Commons
.jpg){kind=link}
Narodziny narodu słowackiego
Proces odrodzenia narodowego Słowaków nie przebiegał prosto (ucisk ze strony węgierskiej szlachty, madziaryzację Słowaków, węgierski nacjonalizm i represje stosowane wobec Słowaków). Ostoją walki o prawa Słowaków staje się średnia inteligencja, a głównie księża. Podstawowym ich celem stało się ustalenie reguł literackiego języka słowackiego.
Pierwszym, który pokusił się o kodyfikację języka słowackiego był katolicki wikary, Józef Bajza, który napisał pierwszą słowacką powieść „Przypadki i doświadczenia młodego Rene” w roku 1783. Nie była to jednak próba udana z powodu nieustalone formy językowej.
Inteligencja była w tym czasie podzielna na katolików i ewangelików. Katolicy domagali się dla Słowaków własnego języka, natomiast ewangelicy sprzyjali liturgicznemu językowi czeskiemu, opowiadali się za zjednoczeniem Czech i Słowacji i opóźniali proces kodyfikacji języka czeskiego.
Katolicki ksiądz, Anton Bernolak dokonał w 1787 r. jednak kodyfikacji literackiego języka słowackiego (tzw. bernolákovčina) w oparciu o dialekty zachodnio-słowackie.
Ostatecznej kodyfikacji dokonał jednak dopiero Ludowit Sztur. W początkach roku 1843 zapoznał swoich przyjaciół z pomysłem połączenia katolickich i ewangelickich prądów religijnych Słowaków na bazie jednolitego języka literackiego. Jako podstawę do kodyfikacji wybrał dialekty Centralnej Słowacji ze względu na ich zasięg terytorialny, oryginalność i wyrazistość. 11 lipca 1843 r. Ľ. Štúr, J. M. Hurban a M. M. Hodža spotkali się na plebanii J. M. Hurbana, gdzie ustalili zasady stosowania języka słowackiego w praktyce.
Słowacja po rozpadzie Austro-Węgier
28 października 1918 r. Słowacja stała się częścią Czechosłowacji. Spomiędzy słowackich osobistości, które przyczyniły się do utworzenia republiki wymienić należy M. R. Štefánika, który, będąc dyplomatą w służbie Francji i pomógł T. G. Masarykovi a E. Benešovi nawiązac kontakty z przedstawicielami państw Ententy. Aktywnie organizował wojsko Czechosłowackie, dzięki czemu powstała zdyscyplinowana i funkcjonalna armia zwana Legionami Czechosłowackimi. Pierwszym prezydentem państwa 14 listopada 1918 roku został Tomáš Garrigue Masaryk. Słowacja była częścią Czechosłowacji do 1939 r. , czyli do wybuchu II wojny światowej. Wtedy powstała I Republika Słowacji.
Po II wojnie światowej Słowacja ponownie stała się częścią Czechosłowacji i dostała się w strefę wpływów ZSRR. 11 lipca 1960 r. została wydana konstytucja, w której ogłoszono zwycięstwo socjalizmu w Czechosłowacji i zmieniono nazwę Republika Czechosłowacji (ČSR) na Czechosłowacką Republikę Socjalistyczną (ČSSR). Czechosłowacja stała się oficjalnie państwem socjalistycznym. Upadek reżimu i zmiana w polityce zagranicznej miały miejsce po listopadzie 1980 r. po tzw. aksamitnej rewolucji w Czechosłowacji, która stała się państwem demokratycznym, otwartym na Europę Zachodnią. Wiosną 1990 r. nazwa państwa została zmieniona na Czesko – Słowacką Republikę Federacyjną (ČSFR). W lipcu 1990 r. w ČSFR odbyły się pierwsze wolne wybory. Krótko po uchwaleniu dokumentu „Deklaracja o państwowej suwerenności Republiki Słowackiej” wydanego przez Słowacką Radę Narodową (17 lipca 1992 r.) zwycięzcy wyborów parlamentarnych w Czechach i na Słowacji doszli do porozumienia w prawie rozdzielenia obu państw.
1 września 1992 r. uchwalona została Konstytucja Republiki Słowackiej. 1 stycznia 1993 r. nastąpił oficjalny rozpad CSSR na dwa suwerenne państwa: Czechy i Słowację. Po 75 latach istnienia wspólnego państwa Czechów i Słowaków powstała Republika Słowacji, a jej pierwszym prezydentem został Michał Kováč.
Wikimedia Commons
Źródło: https://sk.wikipedia.org